Mùa thu năm 2021, đúng giữa tâm dịch Covid-19 đang ám ảnh cả nước Việt Nam, tôi “trúng số” bay đến Ireland theo học bổng chính phủ toàn phần. Mùa lá vàng rơi ở Châu Âu cũng đánh dấu cột mốc quan trọng: gap-year thứ 2 của tôi bắt đầu.
6 tháng đầu thu-đông ở Ireland mùa là một chuyến đu tàu lượn của sự phấn khích, nỗi chật vật thích nghi với cuộc sống mới, tiếng Anh giọng Irish, thời tiết ẩm ương, hoang mang sự nghiệp, rồi cơn hụt hẫng về nền giáo dục tiên tiến truyền thống. Trong những đêm đông lạnh lẽo yên ắng của đời sống học giả tài năng, dường như không có ngôn từ nào cho sự cô đơn hoài nghi và không có sự dung thứ nào cho những góc đen tối nhất trong tâm trí.
6 tháng sau xuân-hè là những ánh sáng tươi mới hơn, sau chuỗi ngày rèn luyện học tập, hoạt động ngoại khóa, xây dựng mạng lưới bạn bè, nộp đơn ứng tuyển công việc thành công, để mang những ngày có vẻ đẹp dung dị và dịu dàng vào lát cắt cuộc sống Ireland đã trở nên dần quen thuộc như ngôi nhà thứ hai.
Trong một năm, tôi đã:
- Nhiều lần phát cáu với đám bạn học Thạc Sĩ vô tri
- Hoang mang sự nghiệp
- Rối loạn giấc ngủ
- Mắt tăng độ nặng
- Cô đơn thường trực
Cũng trong một năm, tôi đã:
- Tốt nghiệp 1st class honors
- Đạt giải thưởng lãnh đạo đặc biệt của khoa
- Là quản lý dự án trẻ tại một tập đoàn tài chính lớn nhất châu Âu.
- Gia tăng tài sản thêm tỷ đồng hướng tới tự do tài chính.
- Du lịch vòng quanh châu Âu hơn 60 ngày và kết nối với nhiều học giả Việt Nam.
- Xuất bản 2 tạp chí về du học Ireland
- Tư vấn và khai vấn cho nhiều bạn về săn học bổng Châu Âu và phát triển sự nghiệp.
- Hoàn thiện hệ thống thể chất mới, tập khí công, capoeira
- Nấu ăn sành sỏi
- Cày hàng trăm anime-manga, phim, games.
- Tối giản đồ dùng hơn
Dưới đây là những ghi chép về một năm của những may mắn khôn cùng và cả những đêm vật lộn tâm trí trong chuyến “du học 0 đồng” của tôi ở châu Âu.
Tiếng hát của độc lập tự do
31 tuổi du học. Tôi mang hành trang bao gồm hai vali đồ và một “túi thần kỳ” chứa đầy kỹ năng sống đã rèn luyện ở tuổi đôi mươi. Sự tự lập, dễ thích nghi, biết nấu ăn, sắp xếp nhà cửa, quản lý tài chính, có một đôi chân khỏe mạnh, kèm tinh thần lạc quan là những nguồn năng lượng mà tôi dựa vào để tự tin sống chất lượng ở bất kỳ đâu.
Những kiến thức tài chính cá nhân mà tôi đã chia sẻ trong khóa học của mình nay được tôi áp dụng để thiết kế cuộc sống mới ở Ireland. Học bổng chính phủ Ireland hào phóng tài trợ €1,300 sinh hoạt phí hằng tháng – bên cạnh miễn học phí, vé máy bay khứ hồi và bảo hiểm. Chỉ nửa đó là quá chừng may mắn để tôi nên xây dựng một lối sống tối giản rồi. Số tiền dư tôi thử nghiệm đồ chơi trên Amazon, đầu tư vào cổ phiếu các công ty công nghệ như Microsoft, Meta, Google, Netflix và, đương nhiên, du lịch khắp châu Âu. Hệ thống tài chính ở Việt Nam và Châu Âu của tôi bắt đầu chạy tự động song song để đẻ ra thu nhập thụ động, hướng đến một tương lai tự do tài chính nghỉ hưu sớm.
Ngôi nhà tôi may mắn thuê được nằm ở thành phố Cork mà dân tình so sánh là “buồn như Huế”, chia sẻ không gian cùng một Tiến Sĩ người Argentina và một anh giáo piano người Ireland. Cái lạnh ẩm ướt ở Ireland với những cơn gió đàn hồi qua khe hở của ngôi nhà cũ bị tiếng đàn piano và những cuộc trò chuyện bên tách trà ấm xua đuổi. Tôi may mắn cực kỳ, vì thuê nhà đắt đỏ khan hiếm là “vấn nạn quốc gia Ireland” khiến dân tình khóc thét. Ngay từ tháng 4 các ký túc xá đã kín chỗ cho kỳ nhập học tháng 9. Nhiều sinh viên không tìm được nhà phải ở hostel dài hạn. Tôi may mắn cực kỳ, vì thuê được 2 phòng ngủ + 1 tủ lạnh riêng với mức giá rẻ “sái quai hàm” chỉ €400 bằng nửa giá thị trường.
Căn bếp rộng là nơi tôi thích thú với những trò chơi của dao và lửa để khám phá ẩm thực địa phương. Sự đơn giản của các món ăn Ireland, từ sữa bò Avonmore, bơ Kerrygold, bánh mì soda, pudding (thịt heo trộn mỡ và huyết), và thỉnh thoảng vài ly bia Guinness đen đắng hoặc Irish whiskey nồng nàn, gợi nhớ hậu duệ của một nền văn hóa hũ hèm của người Norman. Nhưng chỉ có vậy thôi. Ẩm thực Ireland không quá phong phú với đầu lưỡi người Việt mạo hiểm. Những lúc chép miệng nhớ những “món ngon đầu ngõ” như cơm tấm, mì quảng, bún đậu mắm tôm, bún chả, bún bò, canh khổ qua…, như nhắc tôi hãy nhớ ánh nắng khi tuyết dần rơi.
Ireland nhỏ bằng một phần ba Việt Nam mà chỉ có 5 triệu dân nên giao thông cũng không náo nhiệt như Việt Nam. Không có giao thông kẹt xe đầy mùi người ô nhiễm đường phố âm thanh không gian dồn dập mọi giác quan. Chỉ có những con đường xanh mát yên tĩnh trong lành mà Big City Boy (trai thành thị) như tôi vẫn mò mẫm như một đặc ân lạ lẫm.
Phần lớn thời gian, tôi một mình, nấu ăn khuấy đũa gõ bàn phím nhìn vào bóng mình hắt trên tường. Dăm bữa, tôi giao hữu với cộng đồng người Việt còn nhỏ bé ở Ireland qua những bữa hẹn ăn cuối tuần và đi hiking với một người chị Việt Nam tài giỏi hàng xóm. Đôi khi, tôi đi pub với bạn học trong lớp nhưng không thân với một ai vì khác biệt tuổi tác, giá trị và mối bận tâm cuộc sống. Như Haruki Murakami viết, “…cô đơn cũng không phải cảm giác gì ghê gớm lắm, nó giống như sự tĩnh lặng của một cây sồi khi đàn chim sẻ đã bay đi mất”. Đó chính là cuộc sống của tôi, một cây sồi đứng một mình trong rừng, tĩnh lặng âm ỉ sức sống.
Tản bộ trong khu vườn tri thức
Đầu khóa Thạc Sĩ, giáo sư trưởng môn mời cựu học viên đang làm Ph.D về dằn mặt: “Khóa này căng lắm!”. Nhưng sau khi tốt nghiệp với bằng ưu và giải thưởng lãnh đạo đặc biệt, tôi mỉm cười: “Khóa này chill phết.”
Bước chân vào giảng đường ở độ tuổi 31 lận lưng kinh nghiệm làm việc thâm niên, tôi học Thạc Sĩ như tản bộ trong công viên. Tôi đã rèn luyện những kỹ năng học siêu (meta-learning): nghe nhanh, đọc nhanh, xem nhanh. Tôi đã có 3 năm rèn giũa kỹ năng học thuật ở University of the People với hàng tá bài luận mỗi kỳ trong hoàn cảnh cầm đèn chạy đôi việc. Từ tính kỷ luật được rèn luyện tuổi thanh xuân, tôi nhẹ bước quay trở lại cuộc sống chàng sinh viên tự do đã đời, chỉ trừ đi các khoản tiệc tùng hẹn hò trong mơ tưởng.
Các giáo sư Irish của tôi đã dạy với lòng nhiệt thành không thể phủ nhận. Tuy nhiên, không thiếu giáo sư vẫn còn kẹt trong phương pháp giảng dạy mà tôi gọi là “tuyệt kỹ gây mê”: mở slide nói từ đầu đến cuối. Chỉ ai trong tâm thế học tập chủ động mới “thấm”. Như một chiến lược, tôi luôn ngồi bàn đầu (thực tế chỉ có mình tôi ngồi bàn đầu) để trích xuất giá trị từ giáo sư. Giáo sư khuyên đọc sách và tài liệu gì thì tôi đọc hết một lèo để thảo luận nhiều hơn trong lớp. Thông qua việc viết 12 bài luận tổng hợp và làm bài tập thực hành, thì kỹ năng học thuật, thẩm định thông tin, và phản biện của tôi cũng lên một tầm cao mới.
Nhưng không phải mọi thứ đều suôn sẻ. Có những dấu hiệu không ổn trong môi trường giáo dục. Lớp học 60 người của tôi thường chỉ có 10-20 người xuất hiện, thậm chí đến cuối học kỳ thì lác đác 5 người lên lớp. Đa số các bạn cùng lớp tận dụng Covid-19 để xem video bài giảng ghi hình thay vì lên trường. Còn làm bài tập nhóm với tình trạng “gánh team” khiến tôi hay có những ý nghĩ điên tối. Không có bài tập nhóm nào không chạm cái nọc OCD của tôi, khiến tôi thở dài bẻ tay răn rắt sửa hết thứ văn phong “học thuật” sáo rỗng nhét chữ cho đủ. Luận văn cuối khóa thì một mình tôi làm hết 50% công việc cho một nhóm 5 người. Chính những thử thách này đã giúp tôi học được sự nhẫn nại và bao dung để dù hạ thấp kỳ vọng vẫn giữ nguyên tiêu chuẩn.
Môi trường học thuật là nơi tôi tự “tra tấn” mình với chủ nghĩa hoàn hảo và kỳ vọng quá cao ở bằng Master, sau đó mài giũa chiến thuật để vượt qua bóng tối, không chỉ nhờ kiến thức học được từ giáo sư mà còn từ sự hợp tác (thiếu hụt) của đồng đội.
Quảng trường ngoại khóa ngoạn mục
Đại học, không chỉ là cuốn sách và bài giảng căng thẳng, mà còn là quảng trường mở rộng, nơi những ngã rẻ bất ngờ hướng tôi vào những cuộc phiêu lưu khám phá bản thân kỳ thú. Từ những lớp học Kung Fu, Kick-boxing, Capoeira, Aikido, Khí Công, tôi như đang tìm kiếm mê cung của sức mạnh và linh hoạt, thậm chí còn bước chân vào câu lạc bộ hài kịch, để cho thần thái “thanh niên nghiêm túc” bớt khó đăm đăm đi. Nhưng cuối cùng “thằng tôi” vẫn là ngôi thứ nhất số ít, thoải mái nhất khi ở phòng gym một mình miệt mài đẩy tạ và xông hơi để cảm nhận sức sống từ làn da nhợt nhạt thiếu nắng Đông Nam Á của mình.
Đại sứ quán Ireland còn tài trợ cơ hội rèn giũa năng khiếu nghệ thuật với lớp học thổi sáo Irish. Biết nhạc lý từ học piano, nên tôi chẳng mấy khó khan khi làm quen với thổi sáo, những bài đơn giản thì nhìn qua là thị tấu được ngay. Nhưng sáo vẫn là nhạc cụ phụ thuộc vào đồng đội để cất nên bản nhạc hoàn chỉnh, trong khi tôi không muốn phụ thuộc vào ai nên thỉnh thoảng vẫn nhòm ngó cây đại dương cầm từ anh giáo piano cùng nhà. Có những chiều thứ 7 mượn được đàn, tôi chơi các bản nhạc cả Vinh Khuất và Sơn Tùng M-TP, của Ngô Thụy Miên và Trịnh Công Sơn như khúc tri âm Việt Nam.
Thêm vai trò đại sứ sinh viên, tôi quảng bá giáo dục Ireland qua nhiều kênh và hoạt động truyền thông. Tôi xuất hiện trên kênh Youtube ngôi trường mến yêu. Tôi trả lời phỏng vấn podcast của hội sinh viên về công việc phát triển bền vững ở tổ chức phi chính phủ trước đó. Tôi chia sẻ những lát cắt cuộc sống qua thử thách Instagram đăng đủ 300 hình trong 300 ngày du học Ireland. Tôi tổ chức webinar giới thiệu các công ty unicorn ở Ireland cho các em sinh viên Việt Nam trong hội FOI (Friends of Ireland in Vietnam) thêm góc nhìn. Hai tạp chí chỉn chu về du học và định cư tại Ireland mà tôi và các bạn du học sinh xuất sắc xuất bản chỉ trong vòng một năm chân ướt chân ráo đến “đảo ngọc lục bảo”, đều là một góc nhìn, một trải nghiệm, một phần của chúng tôi – để gieo những hạt giống lành thúc đẩy nhiều thế hệ Việt Nam làm quen với Ireland.
Trải nghiệm của tôi không chỉ dừng ở các hoạt động ngoại khóa, mà còn kéo dài thông qua chương trình Reverse Mentoring trở thành người hướng dẫn cho giáo sư cách sử dụng công cụ hiện đại để tạo ra một lớp học thật sự năng động. Trong lớp tôi hay chia sẻ định hướng giải đề và giúp các bạn bị dính COVID-19 bắt kịp bài. Nhờ đó nhiều giáo sư và bạn học đã viết thư giới thiệu cho tôi trên LinkedIn và dẫn dắt tôi đến giải thưởng Leader of Tomorrow của trường. Trong bộ combo navy blazer và quần beige toe toét, tôi lên bục nhận giải thưởng đặc biệt cao nhất, và được ghi hình phỏng vấn làm “thí dụ thú dị” cho các niên khóa sau. Ừ đã từng có một học sinh Việt Nam như thế ở University College Cork đó.
Vẫn còn thời gian rảnh rỗi, tôi dành thời gian học phát triển bản thân trên Mindvalley, và bắt đầu trở thành một người hướng dẫn về săn lùng công việc mơ ước và săn học bổng châu Âu. Những khi rảnh – vốn quá nhiều, máu otaku trong tôi vẫn không ngừng nhịp đập say mê không dứt về comic, anime, manga và videogame. Hằng tuần, tôi lưu lại những điều thú vị, truyền cảm hứng, hoặc nỗi suy tư mà tôi góp nhặt trong thế giới otaku đó. Chúng như những mảnh ghép giúp tôi hiểu rõ hơn về cuộc sống, về con người, về bản thân mình.
Cuối cùng, gom góp toàn bộ kinh nghiệm du lịch bụi từ gap-year lần một, tôi xách ba lô máy ảnh lên và đi suốt kỳ nghỉ đông nghỉ hè. Mặc dù việc xin visa Schengen/UK có phần phiền phức do điều kiện visa của Ireland, nhưng tôi cũng đã ăn chơi “banh chành” châu Âu hết 2 tháng trong suốt 12 tháng du học rồi. Nhờ Couchsurfing và mạng lưới du học sinh Việt Nam tại châu Âu mà tôi đã kết nối được bao bạn địa phương, nghe thêm bao câu chuyện học giả xa nhà, và dần cảm thấy du học không phải là mục tiêu quá khó với nhiều bạn Việt Nam. Hỏi đi được bao nhiêu nước, qua bao nhiêu thành phố, tôi không còn đếm nữa, chỉ biết hàng nghìn bức hình đã chụp đã được đưa vào kho tàng ký ức sống động khó quên.
Vượt qua mùa đông sự nghiệp
Chương trình Thạc Sĩ tôi theo đuổi không đung đưa một lời hứa hẹn nào về học xong có việc. Lời hứa duy nhất – nếu có – là tôi tự thầm thì với “chàng trai ngôi thứ nhất số ít” rằng tương lai sẽ tốt đẹp hơn quá khứ, nếu ta nỗ lực vun đắp nó từ bây giờ.
Khi khai mạc học kỳ, tôi đã rải chục đơn như phát tờ rơi vào các chương trình Graduate Programme. Thế nhưng tất cả những gì tôi nhận chỉ toàn là những lá thư từ chối, từ chối và từ chối. Những ngày thu đông giá lạnh mưa suốt ở Ireland ấy, cảm xúc vô dụng nghiền nát tâm hồn tôi, khi mọi thứ tôi làm chỉ là chìm đắm với những công trình học thuật và những dự án freelancer quá nhỏ so với năng lực. Những đêm đông nằm trên giường nói chuyện với Google (“Hey Google, turn off the light”), sự nghiệp của tôi như đóng băng trong khi sức khỏe tinh thần dần tan như làn khói cuối cùng từ ly café.
Xuân về. Tôi không còn nản long khi thấy được ánh nắng ló dạng mỗi sáng. Thông qua trang GradGuide, tôi đổi chiến thuật tìm đến mentor địa phương để lật đi lật lại bộ hồ sơ một lần nữa dưới góc nhìn của dân châu Âu. Thông qua đó, tôi cũng đã hoàn thiện một hệ thống săn việc rất đáng tin cậy để hướng dẫn cho các bạn thanh niên. Mọi thứ đã sẵn sàng chờ đến thời điểm đầu hè để được đi làm toàn thời gian hợp pháp (visa sinh viên ở Ireland chỉ cho phép làm việc 20 tiếng/tuần trong lúc học).
Mùa hè. Trong chuyến ngao du châu Âu của tôi, bỗng cuộc gọi từ các headhunter tăng vọt lên. Sau những cuộc phỏng vấn đỉnh cao và đàm phán không sợ hãi, cuối cùng tôi đã trở thành Scrum Master duy nhất tại trụ sở Ireland của tập đoàn Clearstream. Cùng lúc, tôi được dịp hỗ trợ một startup IT tại Đà Nẵng trong các tháng đầu thành lập. Cùng lúc, tôi phải hoàn thành luận văn cuối khóa với những đồng đội “hổ báo”. Cùng lúc, tôi triển khai dự án tạp chí du học Ireland tập hai. Quay trở lại quỹ đạo chạy dự án thực tế “trầy vi tróc vẩy” “tiền tươi thóc thật”, mỗi dự án tiếp thêm nguồn sống cho tôi cả vật chất lẫn tinh thần.
Chỉ trong vòng 6 tháng thử việc, tôi được thăng chức, lương thưởng mơ ước, đồng nghiệp yêu mến, cấp trên công nhận, những sáng kiến được lan truyền và áp dụng rộng khắp tổ chức, cùng với những chuyến công tác định kỳ đến Prague và Luxembourg. Nhờ chính xách làm việc từ xa thoải mái, tôi cũng đã về thăm Việt Nam được hai lần giữa những đợt release.
Một lần nữa những kiến thức tài chính cá nhân giúp tôi tận dụng tối đa lợi ích từ môi trường tập đoàn. Tôi đọc hết chính sách thuế, tự kê khai thuế để hoàn tiền, lấy trợ cấp học tập các chứng chỉ chuyên ngành (hết chục triệu mỗi khóa), mua đồ miễn thuế xây dựng văn phòng tại gia. Và như vậy, vượt qua những ngày tháng “đen nóng không đường” bên những trang sách học thuật, cuộc sống của tôi đã lật sang trang mới với một con đường sự nghiệp rộng mở ở châu Âu.
Vĩ Thanh
Có một game đã để lại ấn tượng sâu đậm trong đời tôi: Persona 4 của hãng Atlus. Một chàng trai trung học chuyển từ Tokyo sôi động về tỉnh lẻ sống với ông cậu. Tưởng là một năm đơn điệu, ai dè lại là một năm đầy kỷ niệm đáng nhớ ủa cậu với muôn vàn hoạt động ngoại khóa thú vị, những người bạn thân đầy cá tính và những sợi dây tình người đầy ý nghĩa. Cùng với nhóm bạn, cậu làm thám tử vén đi màn sương bí ẩn bao phủ một vụ án giết người hàng loạt, đi vào thế giới nửa đêm trong tivi và đối diện với sự thật về bản thân mình để trưởng thành và tìm thấy sức mạnh đích thực.
Tương tự, mỗi người chúng ta chọn du học vì những lý do riêng. Những điều ta học được ở nước ngoài là di sản của những người đi trước và ta cũng bổ sung thêm kiến thức, từng chút một, vào những gì họ đã có.
Tôi mong các bạn đã thích học cùng tôi trong năm vừa qua. Tôi chắc ai cũng đã vui. Và tôi chắc cũng có một số thời điểm khó khăn muốn lật bàn nhau.
Cuộc sống của chúng ta sẽ tiếp tục sau du học. Đa số sẽ rời cuộc sống sinh viên để bước vào cuộc sống làm việc, con đường mới dẫn đến nhiều trải nghiệm hơn, vừa thú vị vừa đòi hỏi khắt khe.
Dù bạn đang xả hơi, đang vật lộn 9-5 hay đang chạy trốn khỏi điều gì đó, bạn cũng luôn cần sức mạnh. Tôi tin rằng cuộc sống du học giúp ta trau dồi sức mạnh đó, có niềm tin vào bản thân và tiến thêm một bước trong cuộc sống.
Không quan trọng bạn đang làm việc không mệt mỏi để đạt được ước mơ của mình hay bạn mới bắt đầu nhận ra nó…
”Tương lai sẽ tốt đẹp hơn quá khứ, nếu ta nỗ lực vun đắp nó từ bây giờ”.
Từ tôi, phiên bản ngôi thứ nhất số ít.
Cork, Ireland, ngày 02 tháng 09 2022.
Hậu truyện
Sau đó thì sao? Đến tháng 08 năm 2023 là đã tròn hai năm tôi định cư ở Ireland. Tôi vẫn đang mở rộng tầm ảnh hưởng trong tổ chức với việc giúp đỡ đồng nghiệp, không ngừng đóng góp sáng kiến, và nhận khối lượng công việc gấp đôi mỗi 6 tháng. Tôi đang học thêm một bằng Executive MBA online ở Mỹ với học bổng toàn phần. Tôi đã hoàn thành các chứng chỉ Agile cấp cao. Tôi đã hoàn thành chứng chỉ Life Coach.
Và nhất là, cuộc sống của tôi đã chào đón thành viên mới, trở thành “ngôi thứ nhất số nhiều”.
Bạn có thể xem tạp bút nhật ký du học Ireland của tôi ở Facebook Album này.
